Ünlü bir insanın hayatını, kişilik özelliklerini, eserlerini, başarılarını tüm detayları ile ele alan veya bilimsel bir alanda özel bir konu ya da sorun üzerine yazılmış olan inceleme yazısına monografi veya diğer adı ile tek yazı denir.
Monografi diğer adı ile monograf Türkçe’mize, Fransızca dilindeki monographie kelimesinden gelerek bilimsel alanda seçilen bir konu, seçilen sorun ya da seçilen kişi için yazılmış, kendi başına bir bütün oluşturan kitaplar için kullanılan isimdir.
Seçilen kişinin yaşamının sakıncalı olmayan özel yanları, bir sanat anlayışı, bir eserin veya bir şeyin yalnızca tek bir yönü anlatılırsa bu tip yazılara monografi denmektedir.
Monografide seçilen yer, seçilen eser, seçilen yazar, seçilen tarihi olay, bilimsel bir alana ait sorun özel bir görüşle veya perspektifle değerlendirilebileceği gibi, bir konu üzerinde detaylı bir araştırma da yapılabilmektedir.
Monografilerde kişi veya eser her yönüyle incelenmekte, araştırılmaktadır. Aksi takdirde ele alınan konunun o ana kadar gizli kalmış yönleri, tarafları belirlenip ortaya konamaz. Ayrıca sanatçı incelenmesi durumunda o sanatçıyı diğer sanatçılardan ayıran özel ve detaylı bilgilere de ulaşılmış olur.
Monografiler olay ve olguları yalın bir şekilde yorum katmadan tanımaya, anlamaya yarayan çalışmalardır. Örnek olayların incelenmesinden genel ilkelere ulaşmayı sağlarlar. Yani somut olaylardan genel kurallara ulaşılır. Bu yöntemde sık kullanılan araçların başında görüşme ve anket gelir.
Monografi araştırmalarında örnek olay monografileri (vaka metodu) ve değişim monografileri en çok rastlananlardır. Vaka metodunda tek bir olay ele alınarak detaylı şekilde açıklanır. Elde edilen bilgiler, birbirine benzeyen durumlar için de geçerlidir varsayımı kullanılır. Değişim monografisinde ise olayların zaman içerisindeki farklılıkları, değişimleri süreç içerisinde izlenerek mevcut durum tanıtılır.
Toplumsal olaylarda iki yaklaşımla değişmeler incelenmektedir.
1 . Zaman derinliği araştırmaları : Bir olayın zaman boyutu içinde incelenmesine zaman derinliği araştırması denmektedir.
2 . Zaman kesiti araştırmaları : Bir olayın farklı toplumlarda aynı zaman dilimi içerisinde incelenmesi ise zaman kesiti incelemesi denmektedir.
