Öncelikle isim tamlaması nedir konusunu anlatarak başlayalım. Tek bir kelimenin anlatamadığı, yetersiz kaldığı durumlarda en az iki isimden oluşan kelime gruplarına isim tamlaması diyoruz.
Örneğin aşağıda görülen resimdeki nesneyi tek bir kelime ile tarif ederek "düğme" dersek anlatımımız çok yetersiz olur. Resimde anlatmak istediğimiz ceketin düğmesidir. İşte buna isim tamlaması demekteyiz.
En az iki tane ismin oluşturduğu isim tamlamalarında birinci isim “tamlayan” ikinci isim ise “tamlanan” olarak ifade edilir. Örneğimizde ise tamlayan ceket, tamlanan ise düğmedir.
isim tamlamaları kaça ayrılır nelerdir?
isim tamlamaları 4'e ayrılır.
1-Belirtili İsim Tamlamaları
2-Belirtisiz İsim Tamlamaları
3-Takısız İsim Tamlamaları
4-Zincirleme İsim Tamlamaları
1 Belirtili isim tamlaması özellikleri :
Kitabi olarak anlatmak istersek tanımı "Her iki isim de tamlama eklerini almış olması yani birinci isim tamlayan ekini (ın, in, un, ün), ikinci isim de tamlanan ekini (ı, i, u, ü) alması gerekir."
Ancak basit olarak ele alırsak yükleme neyi sorusunu sorduğumuzda cevap veren kelimedir. Örneğin : Arabayı yıkadı (Neyi yıkadı? Arabayı)
Burada dikkat etmemiz gereken belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına bir veya birden fazla sözcük girebilir.
Örnek : "Defterin yırtık sayfası" Burada tamlayan "defterin", tamlanan ise "sayfası" dır.
2 Belirtisiz isim tamlaması özellikleri :
Sadece tamlananın (2. ismin) ek aldığı (-ı, -i, -u, -ü iyelik ekleri), tamlayanın (1. ismin) ek almadığı (-ın, -in, un, ün ilgi hali ekleri) isim tamlamalarıdır. Örnek : Matematik Öğretmeni
Belirtisiz isim tamlamasını basit olarak anlatmak istersek yükleme ne sorusunu sorduğumuzda cevap veren kelimedir. Örneğin : Matematik öğretmeni (Ne öğretmeni? Matematik )
3 Takısız isim tamlaması özellikleri :
Hem tamlayanın hem de tamlananın hiçbir tamlama ekini almadığı durumlara “takısız isim tamlaması” denilmektedir.
Örneğin : Tahta Sıra, Yün atkı
Takısız isim tamlamasını da basit bir şekilde anlatmak istersek tamlayandan sonra “(-den, -dan) yapılmış” ifadesini kullanarak sağlama yapabilirsiniz.
Örnek : Tahtadan yapılmış sıra, Yünden yapılmış atkı
4 Zincirleme isim tamlaması özellikleri :
Diğer konularda ki gibi kitabi anlatım ile başlayalım. "en az üç ismin birbirini tamlama kuralları çerçevesinde tamamlayarak, bir varlık ya da kavramı karşılar hale gelmesidir".
Yine basit bir şekilde anlatmak istersek formüllerimiz :
Belirtili isim tamlaması + (n)ın + isim + ı = Z. isim tamlaması
Seçil'in babasının elbisesi
Belirtisiz isim tamlaması + (n)ın + isim + ı = Z. isim tamlaması
Elma ağacının güzelliği
Takısız isim tamlaması + (n)ın + isim + i = Z. isim tamlaması
Yeni elbisenin kokusu
Konuyu daha iyi kavrayabilmek için "Türkçe Soruları" kategorimizde bulunan belirtili belirtisiz isim tamlamaları soru örneklerini çözebilirsiniz. Hepsi detaylı anlatılarak çözülmüştür.
